图书图片
PDF
ePub

Jahren wieder sich begattende Schlangen sah und das Männchen tödtete, wurde er wieder in einen Mann verwandelt. Von Zeus und dessen Gemahlin Here aufgefordert, ihren Streit, ob der Mann oder das Weib größere Luft beim Beischlafe empfinde, zu entscheiden, behauptete er, das Weib habe neunzehntheil des Genusses, der Mann aber nur einzehntheil; die über diesen Ausspruch erzürnte Here beraubte ihn des Augenlichtes, Zeus aber verlieh ihm die Gabe der Weissagung und ungeschwächten Verstand und volles Bewußtsein selbst noch nach seinem Tode in der Unterwelt, so daß er dem Laertiaden, Odysseus, als dieser am Eingange zur Unterwelt Todtenopfer brachte, noch weiffagen konnte.) 3. Ignis. 4. Caecus. 5. Epistola. 6. Campana. 7. Annullus. 8. Speculum. 9. Sonus.]

§ 97, I'vwuokoyia, seu sententiarum memorabilium, cum primis germanicae, gallicaeque linguae, brevis et aperta, latino carmine, inspersis rhythmis festivissimis, facta descriptio, per Joannem Buchlerum a Gladbach, jurisdictionis Wicradanae Praefectum. Praeter aenigmata partim sacra, partim profana, eaque per quam venusta, accessit opera ejusdem tractatus de anno et ejus partibus cum Kalendario perpetuo, lectu, cognituque dignissimus. Editio tertia ab auctore recognita et locupletata. Moguntiae 1614. 515 Seit. in Duod. - Die sententiae gehen bis pag. 403; von da an beginnen die Räthsel, welche theils von Buchler selbst, meistens aber von Andern sind, von welchen lettern ich schon mehrere angeführt habe, daher hier die Mittheilung von Einigen genügen mag.

1. Quae cunctos homines inter laetissima turba est?
2. Dic, quae sit nullo pulvere strata via?

3. Ecquis is est fructus, quo non mage noxius alter?
4. Plus ego sustinui quam corpus debuit unum:

Tres animas habui, quas omnes intus habebam;
Discessere duae, sed tertia bella remansit.
5. Dic, ubi terrarum latissima terra putetur?
6. Tres lepores capiunt duo patres et duo nati,
Accipit et leporem quilibet inde sibi.

7. Quam mater genuit, generavit filia matrem.
8. Torqueo non possessa hominem; possessa fatigo
Curis perditá mox ipsa dolore premo.

9. Est quiddam sine P, cui servit noxque diesque;
P si praeponas feceris inde togam.

10. Quae sunt illa, diu nequeunt quae occulta latere?

11. Quando volat tempus quaenam sunt illius alae?

12. Quodnam animal solet esse homini infestissimus hostis?

13. Dic mihi, quis vorat hoc, a quo ipse voratur ?

14. Dic, quid nec linguam, nec vocem habet; attamen illud
Dulci homines captos detinet harmonia?

15. Non ego de toto mihi vendico corpore vires;

At capitis pugna nulli certare recuso;

Grande mihi caput est, totum quoque pondus in ipso.

[Auflös. 1. Sacerdotes chorales qui noctes fere et dies in templis consumunt canendo. 2. Per quam navis ingreditur. 3. Malum quod primus sumsit et edit homo. 4. Mulier quae gemellos parit. 5. Ubi mare angustissimum. 6. Unus erat pater, is habebat filium, isque alium filium; sic tres erant personae, attamen duo patres et duo filii seu nati. 7. Glacies. 8. Pecunia. 9. Annus. Pannus. 10. Linguae mendacia falsae, ebrietas, fumus, tussis, amor. 11. Praeteritum, praesens, futurum. 12. Solus homo alter. 13. Suos agros qui prodigit. 14. Ventus. 15. Malleus.]

§ 98. Johan. Pincieri Aenigmatum libri tres, cum solutionibus; in quibus continentur res variae memoratu dignae, lectuque jucundissimae. Hagae-Comitum ex typographia Adriani Vlacq. 1655, 345 Seiten in Duodez. *) Die hundert und vier vom Verfasser selbst ver= fertigten Räthseln sind in drei Bücher abgetheilt, von denen das erste 35, das zweite 36 und das dritte 33 Räthsel enthält, welche bei jedem Buche von Neuem numerirt sind.**) Sie beziehen sich größtentheils auf Naturkunde, und sind voll von Aberglauben; die am Ende eines jedes Räthfels beigegebene solutio ist gewöhnlich sehr ausführlich, da sie den Gegenstand des Räthsels noch besonders beschreibt. Ich gebe hier einige Proben ***) und füge gleich (abgekürzt) die Solutio mit des Verfassers Worten bei. Sum volucris, nam plumosum mihi corpus et alae, Quarum remigio, quum libet, alta peto.

Haud tamen e volucris foecundo semine nascor:
Haud ovi tereti in cortice concipior.

Nec mihi componit nidos, pia cura parentum,
Nec primis implet rostra tenella cibis.

Sed mare me gignit biforis sub tegmine conchae,
Aut in ventre trabis, quam tulit unda diu.
Illud idem tenero mihi pabula praebet alumno;

Pabula jam grandi suggerit illud idem.

[Solutio. Anseres Scotici, quos incolae Clak guyse indigitant, etsi aves sint, non tamen ex avibus nascuntur, aliarumve ritu ex ovis exclu

*) Das Büchlein soll sehr selten sein; das Exemplar, das ich vor mir habe, gehört der Würzburger Universitätsbibliothek.

**) Sehr oft sind die einzelnen Räthsel falsch numerirt. Im ersten Buche ist das XXXIte Räthsel irrig mit XXII, und das XXXVte mit XXV bezeichnet. Im zweiten Buche hat das VIIte Räthsel die Nr. XXVI, das Xte die Nr. XXXIV, das XIte die Nr. XXIX; von Nr. XIX geht es gleich_auf_Nr. XXI über; das XXXIIIte hat die Nr. XXII, und das XXXVte hat XXX. Im dritten Buche hat das XXte Räthsel die Nr. IX, und das XXIIIte die Nr. XXII.

***) Eines wurde bereits § 33 angeführt.

duntur, nec teneri adhuc a parentibus, quos nullos habent, aluntur; sed
in mari Scotico prope Haebrides insulas oriuntur, et nunc in conchis con-
cipiuntur, nunc in lignis longiore mora in mari putrefactis gignuntur.]
Quam viva haud tetigi, tellurem mortua tango.
Dum vixi, semper me levis aura tulit.

Nam pedibus careo, nec humi considere possum:
Sublimis rore aut aëre vivo levi.

[Solut. Sub aequatore ultra Taprobanen, quae nunc Sumatra dicitur, sitae sunt quinque insulae aromatum uberrimo proventu toto orbe celebres, quas Moluccas vocant. In his quandoque mortua avis magnitudine picae ex aëre decidit, nunc in terram, nunc in mare illi vicinum. Nomen ei Manucodiata*). Mahumetanis avis paradisi appellatur, quippe qui eam e fictitio suo paradiso delabi nugantur. Viventem eam nemo vidit, neque cum pedibus careat, terram vivens attingit: sed in aëre sublimi longissimeque dissito degit, nulliusque ad escam opis indigens haud alio quam aëris pabulo vescitur. Cardanus eam rore ali arbitratur, quod aër propter nimiam sui tenuitatem ad alimoniam ineptus sit. In aëris autem longinquissimis recessibus alarum expansarum, caudaeque praelongae ac plumarum copiosarum, quibus obsita est, adminiculo se sustentat.]

Flos mihi deciduus, sine semine surgit in auras;

Sub terra radix semine foeta latet.

Ra

[Solut. Ex floribus saxifragae (Steinbrech) nullum oritur semen. dicis autem fibris adhaerent grana quaedam rotunda coriandri magnitudine, quae semen ejus putantur, nec in officinis alio nomine significantur.] Conspicuas non curo dapes, non curo liquores : Praetenuis vitae sufficit aura meae.

Una mihi facies semper, sed non color unus;
Mutuat hunc etenim, quod prope, corpus, adest.
Candoris tamen esse capax, negor atque ruboris.
De me Comensis si modo vera refert.

[Solut. Chamaeleon solus animalium nec cibo nec potu alitur, nec alio quam aëris alimento: circa caprificos ferus, innoxius alioqui. Et coloris natura mirabilior. Mutat namque eum subinde et oculis et cauda et toto corpore, redditque semper quemcunque proxime attingit praeter rubrum candidumque.]

[Solut.

Ipsa meam matrem cum nascerer ore peremi,

Ipsa etiam morsu prolis obibo meae.

Utque meum necui crudeli morte maritum,

Interimet pariter, sic mea nata suum.

Quomodo viperae coëant, pariant et intereant, ex veterum sententia hoc aenigma adumbrat. Herodotus in Thalia refert, cum viperae

*) So, oder auch Manuco de Wata, Gottesvogel, wurde früher der Paradiesvogel genannt.

libidine agitantur et per paria coëunt, foeminam collum maris in emissione geniturae apprehendere, sorbensque non prius dimittere, quam devoraverit, et marem quidem hoc, modo perire: foeminam vero talem luere masculo poenam; quod filii, dum adhuc intra uterum sunt, patrem ulciscentes matrem ambedant, ejusque alvo ambesa ita partum faciant. Ideo autem in tam perniciosae prolis generatione utrique parenti moriendum esse censet, ne hominibus prae tanta viperarum multitudine nulla vivendi sit facultas.] Nunc matrem praecedo meam, vestigia matris

Nunc sequor, et lateri nunc haereo; nempe parenti
Prout mea se obvertit genetrix hac parte vel illa,
Vel pater intuitur genitricem hac parte vel illa.

[Solut. Corpus lucidum, ut sol, pater est; mater est corpus opacum, ut corpus hominis: filia est umbra de corpore hominis jacta. Praecedit umbra hominem, si facie a sole aversa antrorsum ambulet. Sequitur eum, si recta solem versus gradiatur. Lateri haeret, si transversim incedens ab alterutro latere solem habeat.]

Dic, ubi sublimi gravis haeret in aëre massa,

Quam nullum vinclum, fulcraque nulla tenent?

[Solut. Johannes Hugo Linscotanus navigat. suae cap. 4 scribit, oppidum Mecham in Arabia situm ex Mahumetis cadavere esse notum. Id ibi ferreae cistae inclusum subductum a terra pendere sub caelo ex magnete fabrefacto.]

Dic, quam perpetuo sitis angeret arida terram,

Ni fluidas arbor suppeditaret aquas?

[Solut. Terra ea est insula Ferri, quae una est ex Canariis, terrasque alias omnes hoc miraculo vincit. In hac aquae venae nullae sunt, praeterquam circa littus maris, ubi aliquid aquae reperitur, sed tam parum et tam remotum, ut insulae vel nulli usui vel exiguo esse queat. Caeterum Dei providentissimi rerum opificis singulari procuratione arborem habet, cujus foliis cum juglandis foliis est aliqua similitudo; majora tamen sunt et perpetuo virent. Hanc semper nubecula circumdat et tegit. Inde folia assiduum humorem capiunt, ex quibus in craterem quendam a lapide constructum destillat, tanta copia, ut non solum hominibus, verum etiam armentis sufficiat.]

Hoc a me socioque meo sibi tertius haurit,

Quo neuter nostrum praeditus ante fuit.

[Solut. A vitriolo et gallis in aquam conjectis maceratisque aqua nigrum assumit colorem, fitque atramentum scriptorium. Ergo vitriolum, quod viride est, et gallae, quae gilvae sunt, conferunt aquae nigredinem, quae nec vitriolo, nec gallis prius inerant.]

Dic, quibus in terris se in flores induat arbor,

Quos tenebrae generant interimitque dies?

[Solut. In urbe Goa et in Malacca ista arbor nascitur, atque inde in alias quoque Indiae regiones translata atque transplantata fuit, ut testatur Joh. Hugo Linscotanus in sua in Indiam orientalem navigatione Cap. 59.

His autem verbis ab eo describitur: „Arbor illa, quam tristem indigitant,
quod non nisi nocte efflorescat, toto anni tempore, inter miracula compu-
tari potest.
Cum enim sole occidente nullus appareat flos, mox post
horae medium floribus multis conspicua aspectum pulchritudine, naresque
odoris suavitate admodum replet. Sole revertente flores iidem decidunt,
terramque omnem tegunt, quasi in luctum et internecionem arboris, quae
deinde post solis occasum rediviva singulis anni noctibus vicibus suis flo-
rescit. Est ea pruni magnitudine, expetita in areis ob odoris suavitatem,
facili incremento. Nam detruncata etiam post sex menses statim a vir-
gultis flore crebro pullulat. Inde et ramus avulsus, si terrae inseratur,
flores suos multipliciter abjicit et recuperat. Decanini eam vocant Pari-
satico, originemque nominis fabula explicant. Fuit nempe nobilis quidam
Parisatico dictus, cujus pulcherrima filia Solis petebatur amoribus, a quo
tandem deserta ex moerore et desperatione manus violentas sibi attulit.
Cadaver postea crematum et in cineres redactum fuit, ex quibus hanc ar-
borem natam fingunt, quae etiamnum prae indignatione Solem florum suo-
rum aspectu dedignetur.]

66

§ 99. Der hundert-augige blinde Argos, und zwei-gesichtige Janus, ober: Latinum chaos, der andere Bettl-Hafen, Sage: König- oder GlücksHafen, aus vielen Büchern herausgezogene Nußlich, Geist- und Weltliche Ehr- und Lehr-Sprüch u. s. w. ab Andrea Sutore, Phil. Mag. SS. Theol. Cand. Camerario Ven. Capit. Kauffb. et Parocho in Erishofen. Augspurg und München, verlegt und zu finden bei Matthäus Rieger, 1740. 1340 S. in fl. 8. Es ist dieses eine Sammlung von allerlei lateinischen und deutschen Sprüchen, Redensarten, Sprüchwörtern, Emblemen, Symbolen u. dergl., wobei auch mitunter Räthsel eingestreut sind, von denen einige hier folgen:

1. Ich bin zwar sunst ein Erß-Phantast,

Taug doch zu hohen Sachen,

Man last mir wenig Ruche und Rast,
Muß harte Triller machen.

Bin zwar kein Musicant nie geweßt,

Kann doch gut intonieren,

Und geben den Tact; bin Edl-vest,

Truş ders will disputieren.

Eins ist, daß mich sehr schmerzlich frändt,

Muß mich von Herzen schamen,

Man hat mich ganz unschuldig g'händt,

Am Galgen fündst mein Namen.
So bald man mich hat aufgehenckt,
Bin ich drauf geistlich worden,
Dann es war mir mein Leben g'schenckt,
Leb jest in strengen Orden.

« 上一页继续 »