图书图片
PDF
ePub

18. Est domus, est paries longe antiquissimus ejus
Perpetuus, quoniam janua nulla patet.

Rumpitur hic facile, ast aliis est saxeus: illis
Est sine calce, aliis calx, quoque mista tenet.
Exule sole vacat nullis obscura fenestris:

Nec facilis tetricis murmurat aura locis.
Nulla loci facies, nec vis, sed frigida torpet;
Nes sedes, tota est nil nisi lectus iners.
19. Unus pes parvis, magnis duo, saepe quaterni;
Quale hoc cunque animal pondera certa gerit.
Mira pedum natura: loco non ulla movetur,

Sed mutare locum, quod gerit, ipsa facit.

20. Tolle caput, simile aetati tum tempus habebis.
21. Deme fero galeam, reteget placabilis artem.

22. Hoc est, quod voluit; quodque est nunc, esse recusat;
Est non est, quod cauda trahit, sed sentiet illud.

23. Cornua mi, sed si caput aufers, dente nocebo.

24. Imbellis tota est: caput exime vis erit illi.

25. Qui paucis datus est, omnes sed habere putant se;
Dimidium tollit, quod toto significatur.

[Auflös. 1. Fatum. 2. Casus. 3. Ignis. 4. Jonas in ventre orcac. 5. Campana. 6. Anchora. 7. Speculum. 8. Serra, 9. Aratrum. 10. Puteus. 11. Ephippium. 12. Annulus. 13. Circinus. 14. Iris. 15. Veritas. 16. Sutor. 17. Iter ad mortem. 18. Sepulchrum. 19. Rota., 20. Puer. Ver. 21. Mars. Ars. 22. Senex. Nex. 23. Caper, Aper. 24. Ovis. Vis. 25. Intellectus. Lectus, i. e. Somnus.]

§ 93. Aenigmatographia, sive sylloge aenigmatum et griphorum convivalium, ex variis auctoribus collectorum, editio II. Recensente Nicolao Reusnero, Jurisc., comite Palatino Caesareo et consiliario Saxonico. Francofurt. 1602. 409 Seit. in Duod. Es ist dieses die Ausgabe, die ich vor mir habe; die erste, die ich jedoch nicht auftreiben konnte, soll zu Frankfurt 1599 erschienen sein. Es ist dieses eine sehr reichhaltige, aus ältern Schriftstellern zusammengetragene Sammlung; dieselbe enthält das Schriftchen von Gyraldus, die Räthsel von Symposius und Aldhelmus (was ich schon in § 77 und 78 mitgetheilt habe), und dann noch viele Räthsel aus andern Schriften, wovon ich das Wesentlichste hier folgen laffe.

Jacobi Pontani dialogus qui inscribitur aenigma. Interlocutores Petreius, Aretius, Mamilius, Laberius. Die Genannten unterhalten sich damit, daß sie einander Räthseln aufgeben. 3. B.:

[ocr errors]

1. Quàm mater genuit, generavit filia matrem.
2. Virtutes magnas de viribus adfero parvis,

Pando domos clausas, iterum concludo patentes,
Servo domum domino, sed rursum servor ab ipso.
3. Sponte mea veniens varias ostendo figuras,
Fingo metus vanos nullo discrimine veri:

Sed me nemo videt, nisi qui sua lumina clausit.
4. Quatuor aequales currunt ex arte sorores,

Sic quasi certantes, cum sit labor omnibus unus, Et prope sunt pariter, nec se contingere possunt. 5. Nox ego sum facie, sed non sum nigra colore, Inque die media tenebras tamen affero mecum, Nec mihi dant stellae lucem, nec Cynthia lumen. [Auflös. 1. Aqua et glacies. 2. Clavis. 3. Somnus. 4. Rotae quatuor in curru. 5. Nebula.]

Hadriani Junii aenigmata.

1. Candidior cygni plumis sum filia Brumae

Dura minus glacie, sed nec minus algida, fungo
Varior, ac fluidum in laticum tabesco tepore.
Cor mihi si jungas, vix est avis atrior ulla.
2. Porrigor in ramos quinos, et quilibet horum
Diditur in triplices nodos, nisi quintus egeret
Uno, qui solus respondet robore cunctis;
Undique colliculis surgo, in vallemque resido,
Ast abaci, desit si forte, ego munia presto.
3. Do vires, adimoque et origo nomine a vi,
Ingenium exacuo, pectora solvo metu.
Me gignit tellus, rutilo sol concoquit igne,
Mox ventrosa tegunt dolia, praela vomunt.
4. Est mihi dura caro, rugosa veste voluta,
Includor corii tegmine punicei.

Exterius Natura hirto munivit echino,

Mensam orno, panis dum vice solvo famem. 5. Rubra mihi cutis est, latet intus vineus humor, Os pro corde gero, semen at illud habet.

6. Metior, ingredior, tendoque et carbasa laxo;

Nec moduli aut versus me sine stare queunt.
7. An gravius quidquam est, vel durius? attamen ignis
Hinc saliunt scatebrae, fonticulique leves.

8. Ex me nata Sophi perhibent primordia rerum,

Ultimus et rerum finis, et orbis ero.

Omnia consumo, nostrum neque nomen abhorret
Ipse Deus, levius, mobiliusque nihil.

[Auflös. 1. Nix. Cornix. 2. Manus. 3. Vinum. 4. Nux castanea. 5. Cerasum. 6. Pes. 7. Silex. 8. Ignis.]

Joannis Lorichii Hadamarii*) aenigmata. Einhundert und zwei und zwanzig Räthsel, unter denen folgende:

1. Quid prius, et rebus cunctis antiquius exstans,
Ante mare et terras, et fuit ante polum?

2. Foemineo ex utero non est ille editus unquam:
Pro tumulo gremium qui genitricis habet.
3. Virgo fuit, cui vix dedit una diecula vitam,
Cum nupsit pulcro non temerata viro.
Ut decies plenos Phoebe reparaverat orbes,
Conjugii casti pignora grata dedit.

Et prius excessit vita, quam nata fuisset.
Haec res offertur conjicienda tibi.**)

4. Dic mihi, quis quantam totius perdidit orbis
Partem? cujus erat tam scelerata manus?
5. Dic mihi, quae fuerit quondam ditissima navis,
Sola quae vexit totius orbis opes?

6. Dic, quis peccavit contra praecepta Tonantis
Alma Dei: et tandem superis concessit ab oris :
Nec tamen exesum est aliqua putredine corpus?
7. Parvum est effigie, ceu candida mala rotunda,
Quo tamen haud dubio pascitur omnis homo.
Non coquitur, nullo prorsus maceratur in igne:
Hoc sine vix ulli vita salusque foret.

8. Per medias recto decurrit tramite sylvas:
Saxaque propositum nulla morantur iter.
Non hoc praecipites anfractus sistere possunt,
Qua pergit, nec res impedit ulla viam.
9. Arbor in hoc seclo generatur, quae duodenis
Frondibus ornata est, et redimita nímis.
Quilibet at ramus decies ternos quasi nidos
Sustinet, in nido sex quater ova cubant.
10. Excelso volucris versatur in aere quaedam:
Huic similis quae sit nulla sub orbe viget.
In mediis hujus natae sunt ignibus alae;
Orta est e flammis: aethera deinde subit.

Von deffen Räthselsammlung ist in § 91 die Rede gewesen.
**) Aehnlich ist das alte deutsche Räthsel:

Ein Jungfram eines Tages alt,
Nam einen Mann gar wol gestalt.
Ehe dann vorgieng ein Jahr,
Sie ihme ein Kind gebahr,
Ynd starb ehe sie war gebohrn,

Ihr Leib und Sehl ist ynuerlorn.

Septenos vasto degluberet ore juvencos:

Hanc si corripperet non satianda fames.*)
11. Dum glacialis hyems terras exasperat omnes,
Sum nuda atque cubo positis a corpore plumis.
Torrida quum primum meliorque revertitur aestas,
Velatur corpus pennis ac membra teguntur,
Et sobolis nostrae curam vir suscipit alter.

A proprio cantu possunt me noscere cuncti,

Et si jam canerem, scires, sed dic mihi, quae sim?**) 12. Heu mihi, quid monstri est, quanta haec mutatio facta! Stat fixum, paulo quod currere vidimus ante,

Diriguit subito, quo non est mollius ullum.
Debile quodque prius cessit, nunc ecce resistit,
Fortia ceu validi circumdant oppida muri,
Insuper in parvum numerum sunt multa redacta.
13. Cellula parva jacet splendens candore nivali,
Hunc aditum praebet janua nulla tibi;

Nulla fenestra patet, teres atque rotunda videtur,
Marmoreo cincta est aggere tota domus.
Attamen et vivum quiddam generatur in illa,
Cui verum corpus redditur, atque caro.
Provenit et quaestus multis uberrimus inde,
Hinc quoque non pauci, quo satientur, habent.
14. Bis venere novem juvenes ad moenia nostra;
Ex aliis, huc ad nos rediere, locis.
Conspicui forma, pariles florentibus annis,
Attamen his minime par decor oris adest.

*) Dieses Räthsel kommt unter alten deutschen so vor;
Ein Vogel hoch schwebet,

Der nicht als andere lebet,
Nach keinem Thun strebet,
Sich in allen Winden erhebet,
Vnd wann die wüten,
Muß er dann fleißiger hüten,
Wechst in Fewrsgluten,
Darf nicht als andere bruten,
Er zeugt nicht Jungen,

Der nie sein Tage gesungen,

Wird doch gedrungen,

Das oft mit Schalle geklungen,

Er braucht kein effen,

Wird auch von keinem Thier gefressen,

Kannst ihn nicht messen,

Weil er dir ferne gesessen.

**) Unter den alten deutschen Räthseln kommt dasselbe so vor:

Im Winter auß im Sommer an,

Mein Kind ernehrt ein andrer Man,
An meiner Stimm da kent man mich,
Nat du wer bin ich?

Nil est, egregia quod dicas deesse cohorti,
Quam quod non potis est edere lingua sonos.
Non illis vox est, sed secum quinque sodales
Ducunt, ex his, ut verba loquantur, habent.
Submoto nullum dicunt interprete verbum,
Orbe sed est toto gloria magna virum.
15. Fit minus, adjicias si quid, si demseris illi,
Augetur; crescit diminuendo magis.

16. Dic mihi, quid penetrat mordendo viscera ligni,
Egrediensque cacat cuncta vorata prius?

17.

Qui manibus compingit opus, non indiget illo,

Quique emit, hoc uti non vult, quique utitur ipso,
Ignorat, quamvis habeat; tu solve, quid hoc sit?*)

[Auflös. 1. Sapienta dei. 2. Adamus protoplastus. 3. Eva. 4. Cain. 5. Arca Nohae. 6. Lothi uxor in statuam salis conversa. 7. Mammilla. 8. Radius solaris. 9. Annus.'(Der Baum ist das Jahr, die Aeste sind die Monate, die Nester sind die Tage, und die Eier find die Stunden.) 10. Gallus in fastigiis templorum. 11: Cuculus. 12. Fluvius concretus. 13. Ovum. 14. Literae consonantes et vocales. 15. Foramen. 16. Terebra. 17. Capulus.]

Angeli Politiani aenigma.

Hoc est sepulcrum, intus cadaver non habens,
Hoc est cadaver, et sepulcrum non habens,

Sed est idem cadaver, et sepulcrum idem. **)

[Zur Erklärung dieses, die Niobe bezeichnenden Räthsels dient Folgendes. Niobe, die Tochter des Tantalos und Gemahlin des Thebaners Amphion, war sehr stolz auf ihre zahlreiche Nachkommenschaft von zwölf Kindern, und brüstete sich gegen die Leto, die Mutter des Apollo und der Artemis von Zeus, weil diese nur zwei Kinder geboren hat; zur Strafe dafür wurden ihre zwölf Kinder von Apollo und Artemis getödtet, und blieben neun Tage lang unbestattet liegen, bis sie endlich am zehnten von den Göttern selbst testattet wurden. Sprach und bewegungslos saß Niobe unter den Leichen ihrer Kinder, und wurde in einen Stein verwandelt, welcher vom Sturmwinde nach Phrygien auf die Spitze eines Berges versetzt wurde, und fortwährend in Thränen zerfloß. Philemon betrachtet diese Sage als einen allegorischen Ausdruck für den tiefften Schmerz einer Mutter über den Verlust ihrer Kinder; Eustath_glaubt,

*) Daffelbe kommt unter den alten deutschen Räthseln so vor:

Was ist das für ein Ding,

Einer ders siehet, der begerts nicht,

Vnd ders macht bedarffs nicht,

Vnd ders kaufft wils nicht,

Vnd ders darff vnd braucht weiß es nicht.

**) Daffelbe_befindet sich auch als Epigramm in der Epigrammensammlung von Lauterbäch; Francof. 1562,

« 上一页继续 »